Мин ийэм Куприянова (Брагина) Анисия Иннокентьевна 1937 сыллаахха балаҕан ыйын 15 күнүгэр Өлүөхүмэ оройуонугар Төгөөн диэн кыракый түгэх дэриэбинэҕэ төрөөбүтэ.

Кини ийэтэ, эбэбит Брагина (Наумова) Екатерина Васильевна Сунтаартан төрүттээҕэ үһү. Олорор оҕо эрдэхпинэ, төрөппүттэрим Сунтаартан аччыктаан көһөн киирбиттэрэ диэн кэпсиир этэ.

Ийэм бииргэ төрөөбүттэрэ төрдүөлэр эбит, икки улахан эдьийдээҕэ үһү. Биирэ Маайа диэн  кыыс быара ыалдьан уон саастааҕыгар өлбүт, биирин туохтан суох буолбутун өйдөөбөт этэ. Биир балта Лидия Прокопьевна Катакинова 1949 сыллаах төрүөх.

Ийэм Анисия Иннокентьевна оҕо сааһа сэрии ыарахан сылларыгар ааспыта, аччыктааһыны, таҥас-сап тиийбэт буолуутун этинэн-хаанынан билэн улааппыта. Ийэтэ Кэтириис сэрии саҕана ыанньыксыттыы сырыттаҕына, Бастакы Нөөрүктээйгэ мас кэрдиитигэр ыыппыттар. Оҕотун сүгэн, хас эмэ хонук сатыы айаннаан, бэрт эрэйи көрөн, дэриэбинэҕэ тиийбиттэр үьү. Дьэ онно саамай эрэйдээх олох саҕаламмыт. Бараакка олордуталаабыттар, дьахталлары оҕолорун  кытары. Сахалар, нууччалар буолан олорбуттар. Ийэлэрэ хара сарсыардаттан хара киэһээҥҥи диэри мас кэрдэ бараллар эбит, оҕолор муннаахтар ол бараактарыгар хаалаахтыыллар эбит бэйэлэрэ эрэ. Ийэлэрэ хойут киэһэ үлэлээн бүтэн кэлэн, оһох оттон, чэй өрөн, лэппиэскэ буһаран аһаталыахтарыгар диэри бу оҕолор хайдах буккуллан, аһаан-сиэн, ииктээн-саахтаан сылдьаахтыыллара буолуой? Мин ийэбиттэн, кырата бэрт буолан, улахан оҕолор, эбэм хаалларбыт күннээҕи өйүөтүн уоран, былдьаан сиэн кэбиһэллэрэ эбитэ үһү. Бу түөртээх-биэстээх оҕочоон барахсан төһө аччыктыыра буолуой, тымныы бараакка төһө тоҥоохтуура буолуой?! Ийэм барахсан сэрии саҕаланарыгар түөрт эрэ саастаах эбит...

Ийэм кэпсээн турардаах. Биирдэ олус аччыктаан, эбэм оҕотун сүкпүтүнэн, биэрэккэ турар бурдук тиэйиилээх борохуокка үөмэн киирбит. Иккиэн саһа-саһа биир куулу тигиитин тиистэринэн ыстаан, кыракый мөһөөччүккэ бурдук сүүрдэн ылбыттар. Дьиэлэригэр тиийэн, ол бурдуктарынан хааһыланан сиэннэр, хоргуйбуттарын аҺардан, дьэ утуйаахтаабыттар.

Дьэ ити курдук сэрии сылларын эттэринэн-хааннарынан билэн, аас-туор олоҕу туораатахтара .

Сэрии бүппүтүн кэннэ төттөру Төгөөннөрүгэр тахсыбыттар, эбэм эмиэ ыанньыксыттаабыт.

Оскуолаҕа үөрэнэр сааһа кэлбитигэр, эбэм кыыһын  Бастакы Нөөрүктээйгэ Сорошевтар диэн элбэх оҕолоох буолан баран, арыый сэниэ ыалы кэпсэтэн, үөрэттэрээри, олордо ыытар. Ийэм кэпсииринэн, ол ыал ийэтэ олус куһаҕан, кырыктаах майгылаах дьахтар үһү, ийэбин куруук таһыйа- таһыйа оҕо көрдөрөн тахсар үһү. Хата аҕалара төттөрүтүн сымнаҕас, үтүө майгылаах үһү, кини кэллэҕинэ, ийэбин остуолга ыҥыран, чэйдэтэрэ эбитэ үһү. Дьэ ол курдук ийэм барахсан, хас да ыалынан олорон, сэттис кылааһы бүтэрэн, Төгөөҥҥө ийэтигэр тахсан, эмиэ колхозка  сүөһү үлэтигэр киирбит. Онтон ийэтэ Александров Архип Прокопьевич диэн  биир уоллаах, Ньурба Мэгэдьэгиттэн төрүттээх киһиэхэ кэргэн тахсан, Абаҕаҕа көһөн киирэн, эмиэ сүөһүгэ үлэлээбиттэр бары.

1961 сыллаахха аҕабытын Куприянов Владимир Яковлевиһи кытта билсэн, ыал буолбуттар. 1962 сыллаахха миигин, 1966 сыллаахха бырааппын Коляны төрөппүттэр.

  Ийэм миигин төрөтөн баран, биир саастаахпар Мэҥэ-Хаҥаласка  Төҥүлүгэ биир сыллаах ветеринарнай фельдшер үөрэҕэр барбыт. 1964 сыллаахха бутэрэн, Димитров аатынан колхозка ветфельдшерынан үлэлии киирбитэ уонна 1991 сыллаахха пенсияҕа барыар диэри үлэлээбитэ.

Ийэбит идэтигэр наһаа бэриниилээх этэ, үлэлиирин быыһыгар хас эмэ үрдэтинэр курстарга үөрэнэр этэ, билиитин хаҥатаары, элбэҕи, саҥаны билээри. Бэл диэтэр  Улан-Удэ куоракка  Бурятскайдааҕы тыа хаһаайыстыба институтун үрдэтэр курсугар үөрэнэн кэлбитэ, 47 сааһыгар сылдьан.   Араас ветеринарнай кинигэлэри сакаастыыр, атыылаһар этэ. Ол курдук справочниктар, атластар  бааллар этэ. “Хирургическое лечение животных” диэн кинигэни оҕо сылдьан олус интириэһиргээн, ойуутун көрөр буоларбыт.

Үлэтигэр олус кыһамньылаах, билиилээх этэ. Күнүстэри-түүннэри наар вызовка сылдьааччы, чааһынай сүөһу буоллун, совхоз киэнэ буоллун. Ыанньыксыттары кытта тэбис-тэҥҥэ сарсыарда биэстэн-алтаттан үлэтигэр барар этэ. Ынахтары уколлуура, арааһынай прививкалары оҥороро.

Ийэбин хаһан даҕаны санаарҕаан, санаата түһэн, ытыы-соҥуу олорорун көрбөтөҕүм. Наар туох эмит быыһы-хайаҕаһы булан, толкуйдаан, ыарахаттары туоруу сатыыр өйдөөх-санаалаах буолааччы. Дьоҥҥо наар үтүөнү эрэ баҕарар, көмөлөһө сатыыр идэлээх буолара.

Мындыр өйдөөх, салайар үлэҕэ дьоҕурдааҕын иһин, үлэтигэр олус сыаналанар этэ. Эр киһи курдук өйдөөх, туттуулаах-хаптыылаах буолан, Димитровскай совхозка үлэлии сылдьан, наар былдьаьыкка сылдьар солбуйааччы этэ. Ферма сэбиэдиссэйэ Семён Алексеевич Малышевы күһүн ахсын уоппускаҕа бултуу барарыгар   наар солбуйа хаалар этэ. Совхоз сүрүн ветврачтарын эмиэ солбуталыыр этэ.

Эр дьону кытта тэбис-тэҥҥэ, күһүн ахсын ат миинэн, ходуһаны кэрийсэн, фуражирдыы барара, хас да хонук оннук сылдьар этэ. Оһуоба Хатыыстыыр диэн арыыны кэрийэн, сылайан-элэйэн, хараҥаҕа тиийэн кэлэрин өйдүүбүн. Ол отторун дьэ ааҕан-суоттаан, отделение управляющайыгар туттараллар этэ. Ол сылдьан бэйэбэр үчүгэй оту көрөн, талан ыллым диэн  үөрэн-көтөн аҕабытыгар кэпсиир буолара.

Урут Быhыттаах диэн үөһэ тыаҕа Муҥкунан бардахха, сүөһү астыыр- өлөрөр убойнай баара, ийэбит онно эмиэ хас да хонукка Абаҕа отделениетын субай сүөһүтүн этин туттарса барара.

Ийэм барахсан олус сатабыллаах этэ, отой бэккэ уһанара, соҕотоҕун күрүөнү игин өрөмүөннээн кээhэрэ, биир күн иhигэр сибиинньэ уйатын оҥорон кээһэрэ. Өйдүүбүн, оннооҕор ахсыс кылааска үөрэнэр бырааппын кытта кыайах хотон тутан кэбиспиттэрэ иккиэйэҕин. 

Аҕабытын кытта арахсан бараннар, быраатым биһиккини соҕотоҕун үөрэхтэтэлээн, атахпытыгар туруорбута, киһи-хара оҥортообута.

Соҕотохпун диэбэккэ, миигин соҕуруу Ленинград куоракка үөрэтэ ыыппыта. Ийэбэр махталым муҥура суох, эдэр сааһым Европа биир саамай сайдыылаах, кыраhыабай куоратыгар ааспытыгар!

Ийэбит Анисия Иннокентьевна олус асчыт, иистэнньэн этэ.

Урут электрическай духовка игин суох кэмнэригэр оһох иһигэр торт, булочка, балык пирог астаан биһигини күндүлүүрэ. Хойут, сааһыран баран, сиэннэригэр чараас сон, унтуу тиктэлиир этэ. Үтүлүк, кээнчэ ааһан иһэн тигиэн сөп этэ.

Ийэм ыллыыр саҥата кулгаахпар билигин да иһиллэргэ дылы. Ол курдук олус кэрэ, күүстээх куоластаах этэ, концертарга кыттан ыллыырын, дьон барыта сөбүлээн истэр этилэр.

 Ийэбит икии оҕону төрөппүтэ, сэрии сылларыгар аас-туор олоххо олорон ааспыт буолан доруобуйата мөлтөх этэ.

Быраатым Николай Өлүөхүмэ техникумун бүтэрэн  электрик  буолбута, билиҥҥэ диэри идэтин ыһыктыбакка сылдьар, электричествоны баhылаабыт профессионал. Бэл диэтэр ийэм сиэнэ кыыс, Николай кыыhа Надюша аҕатын туйаҕын хатаран, Омскайдааҕы техническай госуниверситеты бүтэрэн, инженер-электрик идэтин баһылаан, билигин Мирнэй куоракка үлэлии сылдьар.

Эбээлэрэ баара буоллар, сиэннэриттэн үөрүө этэ, бары үрдүк үөрэхтээх, дьоhун дьон буола улааппыттарыттан, биэс сиэннээх, биэс хос сиэннээх эбээ буолбутутуттан.

Улахан сиэнэ Светлана Дьокуускай куоракка олорор, оскуолаҕа нууча тылын биэрэр этэ, билигин риелтордыы сылдьар, үс оҕолоох. Орто сиэнэ Алиса юрист, Ил Дархан аппаратыгар үлэлиир, биир оҕолоох. Биир уол сиэнэ Толя эмиэ юрист, оскуолаҕа учууталлыы  сылдьар. Ася билигин библиотекаҕа үлэлиир, биир оҕолоох. Надюша, эппитим курдук, инженер. Эбээлэрин куруук саныы, ахта сылдьаллар.

Биһиги ийэбит Анисия Иннокентьевна Куприянова бу курдук чаҕылхай олоҕу олорон, дьоҥҥо-сэргэҕэ бэйэтин үтүө аатын ааттатан ааспыта дии саныыбын. Ийэбит 2007 сылаахха күн сириттэн ыараханнык ыалдьан туораабыта.

 Меликова (Куприянова) Юлия Владимировна